Jak dobrać i przygotować ekwipunek do działań zimowych, cz. 2

Ekwipunek do spania Ponieważ ogólny temat śpiworów został omówiony w osobnym artykule, skupię się jedynie na konkretnych rozwiązaniach dotyczących spania w warunkach zimowych. Właściwy dobór ekwipunku pozostawiam czytelnikowi. Na początek odrobinę wyjaśnień związanych z normami i ich stosowaniem w śpiworach wojskowych.

Większość temperatur, jakie są podawane przez producentów dla sprzętu z demobilu (nie dotyczy to sprzętu nowego objętego już nowymi badaniami) było mierzonych/badanych dla normy ISO TR 11079, która w odróżnieniu od normy nam znanej EN 13537 jest przeznaczona min. do sprzętu wojskowego, ekspedycyjnego itp.

Śpiwory BW – mumia mają komfort ok. 5 C, gumowane BW do ok 10 C i to tylko przy założeniu, ze śpimy w nich w 2 warstwie ocieplającej. Właśnie 2 warstwy (w naszym wypadku 3) są podstawą do określania temperatur.

Dlatego tez ze względu na specyficzne zastosowanie śpiworów wojskowych należy brać to pod uwagę. Należy również sceptycznie podchodzić do danych marketingowych śpiworów nowych, szczególnie podawanych przez sprzedających na aukcjach internetowych , gdyż są to albo zakresy „wyssane z palca” albo podawane są temperatury ekstremalne (najniższe, czyli takie które dla młodej osoby w śpiworze , w pozycji skulonej, w totalnym dyskomforcie nie powodują zamarznięcia….)

Dużo bezpieczniejsza jest norma EN 13537. Niewiele jednak firm posługuje się nią właściwie.

Zgodnie z badaniami i obiema normami oraz wieloletnimi badaniami, wybierając śpiwór lub szerzej – system do spania – należy również brać pod uwagę:

1. Osoby w wieku od 30 roku w górę musza odjąć od temperatury komfortu 5 C
To samo dotyczy osób szczupłych o niższej wadze ciała, poniżej 70 kg. Te dwa czynniki niestety się sumują.
2. Osoby śpiące w warunkach zimowych muszą dysponować dwiema warstwami ocieplającymi ( w naszym przypadku trzema z bluza mundurową włącznie) Brak jednej warstw powoduję automatycznie obniżenie termiki systemu spania.
3. Kobiety: musza odjąć od 4-5 C jeśli temperatura zewnętrzna jest do -15 C, poniżej -20 C muszą odjąć 8-10 C
4. Spanie na wysokości od 3 300 m npm zmniejsza komfort o 10 C

Jeśli weźmie się pod uwagę dodatkowy błąd lub zawyżoną temperaturę podawaną przez sprzedającego okazuje się, że konfrontacja „marketingu” z rzeczywistością jest straszna. Generalnie żołnierze w warunkach zimowych zapominają o temperaturach „komfortowych”.

Jedynym pocieszeniem jest fakt, że nie tylko sam śpiwór oraz ubiór wpływa na komfort spania, nie zawsze przychodzi nam tez spać w temperaturach ujemnych. Aspekty te zostały poruszone w artykule o śpiworach.

Jak wygląda zatem sytuacja na rynku syntetycznych śpiworów o zastosowaniu militarnym czy kontraktowych śpiworów dla wojska? Przedstawię poniżej krotki przegląd firm które szyją sprzęt kontraktowy oraz znane są z rzetelności podawanych temperatur.

Zacznę od firmy austriackiej Carinthia, która produkuje sprzęt dla jednostek niemieckich. Na uwagę zasługują śpiwory serii Defence ( modele oznaczone numeracją 2,4,6 oraz model survival one) Śpiwory są produkowane w zakresach temperatur komfortowych
od -5 do -35 C.

Strona producenta

Druga wyróżniającą się firmą jest Ajungilak (grupa Mammut) modele Ajungilak Tyin Winter, Tyin 5-season i podobne. Również produkował sprzęt np. dla elitarnych jednostek KSK.

Strona producenta

Trzecią firmą, która zajmuje się sprzętem zimowym jest fiński Nanok. Posiada również całą gamę śpiworów serii Special Forces. Jest też dostawcą wyposażenia dla armii fińskiej oraz szwedzkiej. Nanok jako jedna z niewielu firm, określając temperaturę śpiworów posługuje się obiema normami o których pisałem wyżej.

Strona producenta

Oczywiście producentów sprzętu w Europie jest więcej np. angielski Snugpak czy Bergson, ale powyższe firmy wymieniłem nie bez przyczyny.
Ponieważ ceny większości śpiworów firm podanych w przykładach sa na prawdę wysokie, to jest dostępnych sporo śpiworów na rynku wtórnym, czy też z demobilu. Firmy te szyją sprzęt wojskowy od wielu lat i czasami można znaleźć prawdziwe okazje sprzętu nowego lub używanego w dobrym stanie, za 20-30 procent wartości katalogowej. Trzeba po prostu wiedzieć czego szukać.

Na runku wtórnym można spotkać również śpiwory brytyjskie ARCTIC, starsze wz.58 ( 58 pattern cold climat sleeping bag) oraz stare modele śpiworów amerykańskich M1949 Extreme Cold Weather. Koszt zakupu takiego śpiwora jest jednak wysoki ze względu na wysyłkę morką (spora waga). Standard US Army, czyli system modułowy też nie będzie szczegółowo omawiany. Charakteryzują go te same zalety i wady jak innych systemów modułowych omówione w dalszej części artykułu.

Tip: Kupując śpiwór z demobilu należy sprawdzić (o ile jest tak możliwość ) zawsze rok produkcji oraz warunki przechowywania. Śpiwory stare, wielokrotnie czyszczone oraz źle przechowywane nie posiadają deklarowanych/wyjściowych wartości temperatur a i sprawność może spaść aż o 50 % ! Bez informacji zakup jest małą loterią.

Pozostaje zatem pytanie:
Co jednak zrobić w przypadku, gdy nie możemy czekać na takie okazje, a nowy sprzęt jest poza naszym zasięgiem?

Musimy przystąpić do konfigurowania naszego śpiwora modularnego, który swoimi właściwościami będzie dorównywał lub przewyższał rozwiązania oparte na jednym śpiworze. Wystarczy użyć dwóch śpiworów o temperaturze komfortu ok. 0 do -5 C by osiągnąć sprawność zestawu ok. -20 C !!! Możemy tu wykorzystać zarówno śpiwory wojskowe jak i odpowiedniki cywilne. Jedynym minusem jest tu ciężar całego zestawu (średnio od 2,5 do 4 kg) ale proszę pamiętać o tym że śpiwór syntetyczny o temperaturze komfortu ok. -20 C waży też od 3 do 4 kg. Niestety tej wagi nie da się uniknąć.
Zastosowanie dwóch śpiworów razem powoduje, że pomiędzy nimi tworzy się dodatkowa warstwa powietrza, która skutecznie nas ogrzewa.

Kilka drobnych rad:

1. Dobrze jest dobrać tak śpiwory do łączenia by różniły się wielkością (długością) krótszy oczywiście wkładamy do środka dłuższego.
2. Bardzo efektywne jest połączenie lekkiego śpiwora puchowego (do środka) ze śpiworem syntetycznym na zewnątrz (lepsza odporność na wilgoć)
3. Większość śpiworów posiada mocowania do suszenia, dlatego należy to wykorzystać do łączenia śpiworów. – zapobiega to „podwijaniu się” śpiworów.
4. Śpimy tylko w warstwach 1-3. Ocieplacze mogą nam posłużyć jako dodatkowa warstwa termiczna np. pod śpiworem, lub zapewnić dodatkowe ciepło stopom. Zastosowanie grubych ocieplaczy pikowanych osłabia wartość całego systemu. Ilość ciepła jak się wydziela przez ciało nie jest wystarczająca do ogrzania śpiwora ( cały czas przecież sa straty cieplne powodowane niską temperatura wiatrem itp.) i co za tym idzie przestaje on spełniać swoją główną funkcję.Warto tu pamiętać, że ogrzewa nas w nocy nie śpiwór ale ciepło w nim zgromadzone.

Nie wolno "oddychać", wdmuchiwć ciepłego powietrza z płuc do śpiwora. W niskich temeraturach powoduje to osadzanie się kryształków lodu oraz wzrost niechcianej przez nas wilgotności wewnatrz śpiwora. Generalnie powietrze z płuc powinno być wydychane na zewnątrz. 

Zaletą własnego systemu modularnego jest jego funkcjonalność w różnych temperaturach. Zestaw taki jest użyteczny przez cały rok.

Na zakończenie warto wspomnieć o ostatnich elementach całego systemu czyli: pokrowcu lub płachcie biwakowej – bivi bag oraz wkładkach termicznych.

Płachty biwakowe, , pokrowce (bivi bag, hooped bivi bag)

Optymalnym rozwiązaniem tutaj są goretexowe produkty stosowane przez jednostki BW ( tzw. bivi bagi firmy Carinthia – kolor olive oraz pokrowiec w maskowaniu flecktarn firmy Feuchter)

Dostępność jest spora a ceny zaczynają się już od 150 zł. Najlepszym miejscem dobycia tego ekwipunku sa serwisy aukcyjne. Szczególnie te niemieckie.
Warto pamiętać że pokrowiec Goretex produkowany dla armii holenderskiej jest również produkcji niemieckiej (po dobnie jak w wielu przypadkach inny ekwipunek np. buty).
Dobrze gdy pokrowiec posiada zamek (najlepiej na środku). Znaczenie ułatwia to wchodzenie i wychodzenie.

Oczywiście jest dostępna gama produktów turystycznych, których ceny zaczynają się od kilkudziesięciu złotych.
Głowna funkcja pokrowca, to ochrona systemu spania przed wilgocią oraz wiatrem który powoduje duże straty ciepła. Przyjmuje się że bivi bag zwiększa wartość temperatury komfortu o ok. 5 C lub więcej np. w przypadku bardzo wietrznej pogody.

Systemów modularnych z pokrowcem jest więcej (amerykański, kanadyjski, niemiecki BW, turecki, belgijski oraz inne) ale dostęp do nich (poza systemem US) jest bardzo ograniczony. Wadą wojskowych śpiworów modularnych jest ich waga (przekraczająca prawie zawsze 4kg, a spotykane są nawet zestawy ważące 7 kg!)

Istnieje także wersja pokrowca z zadaszeniem lub miejscem na plecak (hooped bivi bag) mini namiotu jednoosobowego zdolnego pomieścić osobę wraz z ekwipunkiem. Zaletą systemu jest jego lekkość (waga od 1-1,5 kg). Powszechnie stosowany przez jednostki specjalnego przeznaczenia, jednak jest bardzo trudno dostępny. Odpowiedników turystycznych też jest niewiele i są bardzo drogie. Przykładem takiego rozwiązania jest produkt firmy Snugpak – Stratosphere czy Carinthia Observer/Sniper Bivi

Wkładki termiczne (sleeping bag liner)

Władki termiczne posiadają najczęściej kształt mumii i wkładane sa bezpośrednio do właściwego śpiwora. Jako materiały wykorzystuje się tu polar, jedwab, bawełnę lub inne materiały specjalistyczne ( wkładki wyczynowe). Przedziały cenowe jak i dostępność jest spora. Zaletą wkładek jest ich waga ( jedwabna waży ok. 150 gram) oraz oczywiście podniesienie komfortu termicznego w zależności od zastosowanego materiału
(średnio ok. 5 C )

FIA SzacH

część 1